>
08.06.2006
Basit Şüphe ???? CMK 160 : ihbar/şikayet (CMK 158) ??? Olayın gerçekliğini araştırma görevi verir.Olayın doğru olup olmadığı kuşkuludur.
Makul Şüphe ????? CMK 116-Arama Yön.6,27??? Olayın gerçekleştiği kesindir (ihbar/şikayet doğrudur) ;delile/faile ulaşmak için araştırma yetkisi verir-arama ve elkoyma için gereken şüphedir.
Yeterli şüphe ????? CMK 170/2;172 ???? Deliller toplanmış,şüpheliye ulaşılmıştır. Şüphelinin olayın faili olup olmadığı kuşkuludur. Eldeki delillerle suç isnadı yapılacak mıdır? ? EVET : iddianame hazırlanır.
? HAYIR: kovuşturmama kararnamesi verilir.
Kuvvetli Şüphe ????? Yeterli şüphede toplanan kanıtlarla suç isnadında
bulunabileceksek (fail kuvvetli olasılıkla yargılanıp ceza alacak diyebiliyorsak) bu şüphe
kuvvetli şüphedir. ??? kişiyi mahkumiyete götürür ? YAKALAMA (CMK
90/2);TUTUKLAMA (CMK 100);ADLİ KONTROL (CMK 109);İLETİŞİMİN
TESBİTİ (CMK 135);GİZLİ SORUŞTURMACI (CMK 139);TEKNİK
ARAÇLARLA İZLEME (CMK 140) yetkilerini verir.
ÖRNEK OLAY :
Bay A?nın,santral garaj metro istasyonu önünde bir kadının çantasını kapıp Uluyol
Cad.doğru koştuğu ihbarını alan kolluk görevlisinin (ya da CMK 158?de gösterilen merci/kişilerin) duyduğu başlangıç aşamasındaki şüphe BASİT ŞÜPHEDİR. Çünkü burada,ihbarı alan görevli bu ihbarın gerçek olup olmadığını bilememektedir. Bu durum,iş araştırılınca aydınlanacaktır.
A?nın elinde çantayla Uluyol Cad.doğru koşarak kaçtığını gören kişinin (kolluk/vatandaş) duyduğu şüphe MAKUL ŞÜPHEDİR. Çünkü bu anda elinde bir kadın çantası ile koşarak Uluyol Cd.doğru giden bir bey hakkında sıradan bir vatandaşın aklına gelebilecek ilk şey bir suçun işlenmiş olabileceğidir. (suç olasılığı). Burada,bu suçun gerçekten işlenip işlenmediğine ulaşmak için araştırma yapılır. (Olayın gerçekleştiği kesindir;bu konuda kafada şüphe kalmamamıştır.(basit şüphede ise,olayın gerçekleşip gerçekleşmediği bile belli değildir) ) . Bir olay gerçekleşmiştir fakat bu olay o ihbarla veya şikayetle aktarılan olay mıdır;bu doğrulanmalıdır ve bu amaçla faile ya da delilllere ulaşılmalıdır. Bunu araştırmamızı sağlayan ilk şüphe makul şüphedir.
A,yolun kenarında kendisini beklemekte olan otomobile biner ve olay yerinden hızla uzaklaşır. Suç şüphesi güçlenmiştir;delile/faile ulaşmak için otomobilde arama yapmamızı ve delillere elkoymamızı sağlayan şüphe makul şüphedir.
A?nın aracında yapılan aramada çalındığı iddia edilen çantaya rastlanır.Kolluk suç şüphesi olduğundan olayı Cumhuriyet Savcılığına intikal ettirir.Cumhuriyet Savcısı A?nın ifadesini alır ve A ifadesinde (kolluk aşamasında susma hakkını kullandığını varsayalım) ??Çanta annemin çantasıydı;ben gasp yapmadım.Annem Bağ-Kur il Md?nde acil bir iş için bekliyordu;çantasında sağlık karnesi ve birtakım önemli resmi evrak vardı.Ben de anneme bunları yetiştirmek için aceleyle metrodan inip koşarak dolmuşa bindim.Tam o sırada da orada başka bir olay olmuş,benden şüphelenilmiş.Annemi arayabilirsiniz;hatta çantasındaki Bağ-Kur kimliğine ve sağlık karnesine de bakabilirsiniz.?? Şeklinde ifade vermiştir. Burada kolluğu ve savcıyı harekete geçiren şüphe YETERLİ ŞÜPHEDİR. Çünkü bu ifade sonucunda açılabilecek davada bu kişinin beraat etme olasılığı da güçlüdür ancak ifade başka kanıtlarla yalanlanırsa bu kişi mahkum da olabilecektir. Şu halde burada Cumhuriyet Savcısı CMK 172/1 hükmüne göre, ??yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması?? nedeniyle kovuşturmama kararnamesi düzenleyebilir.Ancak yine de ikna olmayıp dava da açabilir.
A,kolluktaki ifadesinde susma hakkını kullanıp Cumhuriyet Savcılığı?ndaki ifadesinde suçu işlediğini ikrar etmişse ya da suçu işlediğini inkar etmiş/susma hakkını kullanmış olmakla birlikte,A?nın elindeki çantadan bir cüzdan,cep telefonu ve kimlik bilgileri çıkmışsa bunlar da olayın mağduru tarafından tanımlanmış ya da henüztanımlanmış olmamakla birlikte,bu delillerin suçun mağduruna ait olabileceği kanaati Cumhuriyet Savcısında uyanmışsa;diyelim ki bu arada da bir tanık ifade verip failin eşgalini kolluğa bildirmiş ve bu eşgal ile A?nın eşgali örtüşmekte ise;artık yeterli şüphenin de ilerisinde olan KUVVETLİ SUÇ ŞÜPHESİ var sayılır. Yani,A yargılandığı zaman bu kanıtlarla büyük bir olasılıkla mahkum olacaktır. İşte bu türden bir şüphe,A?yı tutuklamak için yargıca haklı bir neden vermektedir. Savcı da haklı bir şüphe sebebine dayanarak tutuklama/adli kontrol isteyebilecektir.
Ancak,Arama Yönetmeliği?nin 27.maddesinde kolluk ??basit şüphe ile?? (yani yalnızca bir ihbar veya şikayete dayanarak) kişiyi durdurabilmekte,kişiyi arayabilmekte hatta gözaltına dahi alabilmektedir.Oysaki CMK 90/2 gereğince yakalama için dahi ??tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren bir durum?? aranmaktadır.Başka bir deyişle,kolluk güçlerinin CMK 90/2?ye dayanarak yakalama yapabilmesi için ??kuvvetli suç şüphesi?? bulunmalıdır.Oysaki yönetmeliğin bu hükmü ile basit şüphe (ihbar/şikayet) ile dahi kolluk yakalama ve arama yapabilmektedir.Arama için de CMK 116 gereğince ??makul şüphe?? gerekmektedir.Şu halde,yönetmelik CMK?ya ve Anayasaya aykırıdır!
Avukat Dr. Şaban Cankat TAŞKIN-Bursa Barosu